Şefkat Nedir? Klişelere Karşı Duruşumuza Bakış
Şefkat, kulağa hoş gelen, derin anlamlar barındıran ve her dönemde insanların hayatında bir şekilde yer tutan bir kelime. Ama ne kadar içi dolu gerçekten? Ya da ne kadar doğru anlaşılıyor? Şefkat nedir cümlesi üzerine yapılan her tartışma, bana kalırsa bir parça boş bir çaba. Çünkü biz şefkati, bir tür “her durumda iyi olmak zorundasın” gibi, duygusal bir çerçeveye sıkıştırıyoruz. Ama bu, şefkati yanlış anlamanın da bir sonucu. O yüzden, gelin biraz şefkatin iç yüzüne bakalım, ne kadar güzelleştirilmiş olsa da, ve kendi bakış açımızı bulalım.
Şefkatin Güçlü Yönleri: Toplumsal İhtiyaç mı, Yoksa Bizi Kandıran Bir Tablo mu?
Şefkat, toplumsal bağları güçlendiren bir faktör olarak her zaman öne çıkmıştır. Hepimiz bir şekilde empati kurarak, zor durumda olan insanlara yardımcı olma gereği hissediyoruz. İşte bu nokta, şefkatin güçlü yönlerinden biri olarak karşımıza çıkıyor. Bir insanı anlamak, ona değer vermek, en basitinden bir gülümseme, kucaklama veya bir sohbet… Klasik anlamda “iyi insan olmak” için şefkat, sıklıkla başvurulan bir araç. Toplumsal düzeyde şefkatin, aidiyet ve dayanışma duygularını pekiştirdiği bir gerçek.
Ama burada, herkesin bu şefkat anlayışına ne kadar kolay kapıldığını da göz ardı etmemek gerek. Özellikle sosyal medya çağında, “gönlümüze hitap eden şefkatli mesajlar” almak, sağlıklı bir kişisel gelişimden çok, bir nevi duygusal tatmin sağlayan bir şişirilen balon gibi. İyi insan olma baskısı, bazen bize gerçek duygusal ihtiyaçlardan daha fazla öncelik kazandırıyor. Yani şefkat, bazen de vicdanımızı rahatlatan bir illüzyona dönüşebiliyor.
Şefkatin Zayıf Yönleri: Efsane Mi, Gerçek Mi?
Şefkatin, bireysel anlamda birçok insanın ruhsal dengesini korumasına yardımcı olabileceğini kabul etmek gerek. Fakat burada büyük bir sıkıntı var: şefkat, bazen kendini kötü hissettiğimizde başvurulacak, tek başına çözüm olamayan bir şey olarak bizlere sunuluyor. Bir insanı yalnızca “şefkatli” olmak üzerinden tanımlamak, ona olan bağımlılığımızı artırıyor. Peki, gerçekten şefkat mi sunuyoruz, yoksa kendimizi rahatlatmak için mi şefkat gösteriyoruz?
Biraz daha netleştirsek, şu soruyu sorabilirim: Şefkat gösterdiğinizde, aslında o kişiye yardım mı ediyorsunuz, yoksa sadece kendinizi iyi hissediyor musunuz? İşte bu noktada şefkat, istemeden de olsa bireysel bir çıkara dönüşebiliyor. Kendine değer verme ve karşısındakine değer verme arasındaki o ince çizgi, zaman zaman bulanıklaşıyor. Şefkat bazen, diğerinin yerine kendini koymak yerine, sadece kendini rahatlatan bir işlev görüyor.
Daha fazlası da var: Sosyal medyada gördüğümüz, “çok şefkatli”, “çok anlayışlı” pozlar. Gerçekten kalpten gelen şefkatin yeri, ne yazık ki bu tür yapay bir yansımanın önüne geçemiyor. Şefkatin ne kadar sahici olduğu sorgulanmalı. Bir fotoğrafla, bir tweetle, “açık kalp şefkat” gösterdiğimizi düşünmek de bir nevi modern çağa uygun bir yanılsama değil mi?
Şefkatin Klişe ve Gerçekçi Boyutları: Bizi Tüketen İdeal
İdeal bir şefkat anlayışına sahip olmak, kulağa oldukça hoş geliyor. Ancak şefkatin mükemmel bir “sosyal erdem” olarak pazarlandığı zaman, işin içine girdiği her alanda hemen hemen tüm gerçekliklerden sıyrılıyor. Sürekli bir “iyi insan olma” baskısı, insanları manipüle eden bir etken haline geliyor. Gerçek şefkatin, insanların duygusal zenginliklerini harmanlayarak gelişmesi gerektiğini savunuyorum. Sadece duygusal tatmin uğruna, basit sosyal baskılarla sınırlı kalmamalı.
Mesela, şefkatli bir yaklaşım aslında kişinin kendine saygı duyması, öz bakım yapması ve duygusal sınırlarını çizebilmesiyle daha güçlü olur. Ama çoğu zaman, şefkatin anlatıldığı biçimde, sınırlar yok sayılır ve başkalarını anlamaktan çok, onlara sürekli bir yardım sunma “görevi” yaratılır. Aslında şefkatin altına gizlenmiş bu tür sahte anlayışlar, zamanla kişilerin kendilerini kaybetmesine yol açar.
Sonuç: Gerçek Şefkatin Neredeyiz?
Şefkatin idealize edilmiş hali ile gerçek hali arasında derin bir uçurum var. Kişisel olarak ben, şefkatin sadece “güzel” ve “iyi” olmakla sınırlı kalamayacak kadar derin ve karmaşık olduğunu düşünüyorum. Bu yazıyı yazarken, bir noktada şefkatin sahip olduğu gücü ve etkisini sorgularken, bir diğer noktada ise bu kavramın yanlış yönlendirici etkilerinden bahsetmek istedim. Şefkat, her durumda uygulandığında, gerçekten insanı iyileştirebilir mi, yoksa onu daha da zayıflaştırabilir mi? Gerçekten, bir başkasının duygularını anlamak, ne kadar derinlemesine mümkün olabilir?
İşte tam bu noktada, şefkatin sadece bir ideal değil, insanın kendi iç yolculuğunda gelişmesi gereken bir özellik olduğunu hatırlatmak gerekir. Bu konuda ne kadar derinleşebiliriz? Şefkat, sadece bir yardımseverlik midir, yoksa insanın kendi içsel dengesini bulması için bir araç mı?