İnsan Gözünü Kapattığında Neden Değişik Şeyler Görür? Toplumsal Körlük ve İçsel Görmenin Sosyolojisi
Bir sosyolog olarak, her zaman insanların dünyayı nasıl gördüğüyle ilgilenirim. Fakat zamanla fark ettim ki asıl merak edilmesi gereken şey, insanların gözlerini kapattıklarında ne gördükleri. Çünkü o anlarda, toplumun bize dayattığı imgeler, roller ve sınırlar çözülür; birey kendi içsel yansımalarıyla baş başa kalır.
Peki insan gözünü kapattığında neden değişik şeyler görür? Belki de bunun cevabı yalnızca biyolojik değil; sosyolojik bir meseledir.
Toplumsal Körlük: Göz Açıkken Görmediklerimiz
Toplum bize neye bakmamız gerektiğini öğretir. Reklam panoları, medya temsilleri, kültürel kalıplar… Hepsi gözümüzü belirli yönlere çevirir. Bu görünür dünyanın içinde, aslında birçok şeyi gözümüz açıkken göremeyiz.
İşte tam da bu nedenle, insan gözünü kapattığında farklı imgelerle karşılaşır. O imgeler, bastırılmış düşüncelerin, görünmeyen eşitsizliklerin ve sessiz kalmış arzuların izdüşümleridir.
Toplumsal yapı, bireyin zihninde o kadar güçlü bir biçimde yer eder ki; göz kapandığında bile onun yankıları görsel hayaller olarak belirir.
Bir kadın gözünü kapattığında, çoğu zaman kendi kimliğini toplumun ona biçtiği rollerin ötesinde arar. Bir erkek ise gözlerini kapattığında, güç ve otoriteyle ilişkilendirilmiş benliğini sorgulamaya başlar. Çünkü karanlıkta, toplumsal maskeler düşer.
Erkeklerin Yapısal, Kadınların İlişkisel Görmesi
Toplumsal cinsiyet rolleri, görme biçimlerimizi bile şekillendirir.
Erkeklerin bakışı genellikle yapısal işlevlere yöneliktir. Yani sistemin içinde yer alan düzenleri, görevleri ve güç ilişkilerini görmeye odaklanır. Bir erkek gözünü kapattığında, zihninde hâlâ düzen, statü ve otoriteye dair semboller canlanabilir. Çünkü toplumsal olarak, erkeklik “kontrol” ve “yönetme” üzerinden tanımlanmıştır.
Kadınların bakışı ise daha çok ilişkisel bağlara odaklanır. Kadın gözünü kapattığında, geçmişteki bir sohbeti, çocukluğundaki bir sesi, ya da unutulmuş bir yüzü yeniden canlandırabilir. Onun zihninde imgeler, bağların sıcaklığıyla örülüdür.
Bu fark, sadece biyolojik değil, tamamen kültürel bir inşadır. Toplum, kadınları duygusal, erkekleri rasyonel olarak kodladığı için, içsel dünyalar da bu kodlarla şekillenir.
Bu nedenle, gözler kapandığında görülenler yalnızca hayal değil; toplumsal bir aynadır. Kim olduğumuzu, hangi rolleri taşıdığımızı ve kim olmak istediğimizi gösterir.
Kültürel Pratikler ve Gözün Sessiz Dili
Birçok kültürde göz kapatmak, yalnızca dinlenmek ya da uyumak anlamına gelmez.
Meditasyonda, duada, sanatta ya da ritüellerde gözleri kapatma eylemi, aslında “dış dünyanın sesini kısmak” ve “iç dünyanın yankısını dinlemek” anlamına gelir.
Toplumun hızla tüketime, üretime ve performansa yöneldiği modern dünyada, bu basit eylem bile direniş niteliği taşır.
Gözünü kapatan birey, bir anlamda sistemin görünür dünyasından çekilir ve kendi anlam alanına döner. Sosyolojik açıdan bu, bireyin normlardan geçici bir kaçışıdır.
Bu yüzden göz kapandığında görülen imgeler, yalnızca bireysel bilinçaltının değil, kültürel bilinçdışının da izlerini taşır.
Toplumsal Görme Biçimleri: Kim Ne Görür?
Toplumlar, görme biçimlerini bile ideolojik olarak inşa eder. Batı kültürlerinde “görmek” bilgiye ulaşmanın simgesidir. Doğu kültürlerinde ise “gözünü kapatmak” bilgeliktir — çünkü hakikat dışarıda değil, içeridedir.
Bu karşıtlık, modern bireyin zihninde çelişki yaratır.
Bir yandan sürekli gözümüz açık olmalı, haberdar olmalıyız; diğer yandan içsel bir sessizlik ararız.
İnsan gözünü kapattığında değişik şeyler görür çünkü toplumsal dünyada görmeye zorlandıklarımızdan kurtulur. Karanlıkta, kendi kültürel kodlarımızla yüzleşiriz.
Sonuç: Karanlıkta Görmenin Sosyolojisi
İnsan gözünü kapattığında değişik şeyler görür, çünkü toplumsal düzenin görünür dünyasıyla değil, kendi içsel toplumuyla karşılaşır.
Her birimiz içimizde küçük bir toplum taşırız: inançlarımız, cinsiyet rollerimiz, kültürel değerlerimiz orada yaşar.
Gözler kapandığında, bu iç toplum görünür hâle gelir — bazen huzurlu, bazen de rahatsız edici biçimde.
Toplum bize “gözünü aç” derken, bazen asıl görme, gözleri kapatabilme cesaretindedir. Çünkü o an, birey kendi içindeki toplumsal yankılarla yüzleşir.
Okurlara çağrı: Siz gözlerinizi kapattığınızda ne görüyorsunuz? Toplumun sesini mi, yoksa kendi içinizdeki sessizliği mi?
Yorumlarda kendi içsel görüntülerinizi ve toplumsal çağrışımlarınızı paylaşın.
Etiketler: #sosyoloji #toplumsalcinsiyet #görme #kültür #bireyvetoplum #toplumsalbilinç